Güngör Dilmen, Babür Tongur
DUMRUL SZALONY
(Deli Dumrul)turecka opowieść muzyczna
Historia Dumrula stanowi część „Księgi Dede Korkuta” – anonimowego eposu sprzed tysiąca lat, rozpowszechnionego wśród ludów turkijskich. Początkowo, rzecz jasna, opowieść przekazywana była ustnie; dopiero w XV wieku spisano w „Księdze” wydarzenia, sięgające czterystu lat wstecz. Legendarny bohater tureckich legend ludowych, wędrowny bard Dede Korkut, opisał w „Księdze” dzieje średniowiecznego państwa Oguzów, ich życie codzienne, walki plemienne i tajne spiski; zawarł w niej też przestrogi i przysłowia. Ocalił również od zapomnienia postać Dumrula Szalonego – wiejskiego osiłka, który zbudował most nad suchym korytem i zarówno za przejście po moście jak i ominięcie mostu pobierał myto. Pewnego dnia, na moście zjawił się Anioł Śmierci Azrail, który na rozkaz Boga zabrał duszę przechodzącego tamtędy młodzieńca. Kiedy Szalony Dumrul dowiedział się, co się stało, zaczął modlić się do Boga, aby wystąpił on przeciwko Azrailowi, ale Bogu nie spodobały się te modlitwy. Nakazał Azrailowi, by dał Dumrulowi nauczkę. Ten jednak podjął walkę z Aniołem Śmierci. I właśnie bój Dumrula z Azrailem o odbierane przez niego dusze stanowi główną treść tej orientalnej opowieści…
Sztuka Dumrul Szalony wystawiana jest w Teatrze Rozrywki w ramach obchodów 600-lecia nawiązania polsko-tureckich stosunków dyplomatycznych, które odbywają się właśnie w 2014 roku. Przez sześć wieków relacje między Polakami a Turkami dość istotnie wpływały na stosunki na Starym Kontynencie. Był to okres ciągłych wojen i rywalizacji, przeplatanych długimi latami pokoju, współpracy i wzajemnego poszanowania odmienności religijnej i obyczajowej.
Zarząd Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego /ITI/, uważając iż nie można zaprzepaścić dotychczasowych efektów współpracy teatralnej między obu krajami, przygotował projekt pt. „Polsko-turecki dialog teatralny”, który – dzięki odnowieniu dawnych, dobrych kontaktów oraz nawiązaniu nowych – pozwoli rozwinąć współpracę artystyczną, naukową, edukacyjną i popularyzatorską w tej dziedzinie. Dumrul Szalony, to jedna z inicjatyw tego projektu.
Reżyser, Yücel Erten, mówi o spektaklu: Mit o Dumrulu Szalonym jest w Turcji bardzo popularny. Budzi powszechne skojarzenia; dziennikarze często odwołują się do postępowania Dumrula, by zaakcentować bezsens jakiejś decyzji czy irracjonalność przepisów. Co ciekawe, wszystkie narody turkijskie przyznają się do tej opowieści. Ważne jest, że ta historia przekazywana była z pokolenia na pokolenie w czasach, kiedy Turcy nie byli jeszcze muzułmanami. Natomiast rękopis powstał już w czasach Islamu – stąd w opowieści tej tradycje i symbole, pochodzące z obu epok, mieszają się i przenikają. Historia Dumrula, przeniesiona na scenę, jest przepełniona poetyką, ale jest również śmieszna, wręcz ironiczna. Poza wszystkim jest też bardzo współczesna. Zależało mi na tym, by – w odróżnieniu od poprzednich tureckich wystawień i ekranizacji – „zdjąć” z legendy trochę powagi na korzyść ironii i żartu.
Projekt „Polsko-turecki dialog teatralny” Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego /ITI/
